Charlos Potma (PA3CKR)
Mijn naam is Charlos Potma en ik ben sinds 1983 zendamateur met de call PA3CKR. Waarom ben ik zendamateur en wat betekent die hobby voor mij?
Ik ben al vanaf mijn jongste jaren gefascineerd door radio. Bij mijn ouders thuis zat ik tot vervelens (van anderen…) toe aan onze radio te prutsen. Vooral de korte golf met al die vreemde signalen en exotische talen had mijn belangstelling. Die fascinatie heb ik nog steeds. Ik vind het een klein wonder dat we in staat zijn om via de ‘ether’ over grote afstanden berichten te versturen. Later kon ik mij een ontvanger uit de zogenaamde ‘dump’ veroorloven. Daarmee wilde ik naar zendamateurs bij mij in de buurt luisteren. Nou ja, luisteren… De ontvanger was alleen maar geschikt voor AM en die zendamateurs gebruikten iets anders. Wat precies wist ik niet, maar het klonk heel merkwaardig.
Deze belangstelling is uitgegroeid tot een hobby. Ik werd lid van de VERON (Vereniging voor Experimenteel Radio Onderzoek Nederland). Ik wilde op de korte golf zelf radio-verbindingen maken en dus had ik een zogenaamde A-machtiging nodig. De theorie leverde niet al te veel problemen op maar het bijbehorende morse-examen was heel wat moeilijker. Na een half jaar stevig oefenen lukte het om het examen met goed gevolg af te leggen.
Nadat ik van de (toenmalige) PTT een zendmachtiging met als roepnaam PA3CKR had ontvangen ging ik enthousiast aan de slag met een Yeasu FT-707 zendontvanger. Het zendvermogen was 10 Watt en dat was ruim voldoende om de kortegolfbanden te verkennen.
En toen sloeg het zelfbouw virus toe…
Waarom zou je als zendamateur zelf dingen bouwen? Wel, het speciale gevoel dat je hebt als je lang aan een apparaat hebt gewerkt, en je zendt voor het eerst een signaal uit en het blijkt nog door iemand anders te worden ontvangen ook! Daarnaast is het voor mij een uitdaging om te zien of ik iets zelf kan bouwen. Kan ik de nodige kennis opdoen? Wat voor materialen heb ik nodig en hoe kom ik daaraan? Wat voor meetapparatuur heb ik nodig? (Kan ik die ook zelf bouwen?…) Wie zijn hier nog meer mee bezig en kunnen we samenwerken? Verder vind ik het leuk om mijn eigen idee-en en creativiteit in mijn zelfbouw hobby vorm te geven. Dat kan niet als je een apparaat kant en klaar koopt. Het is tenslotte door iemand anders bedacht. Voordeel van een apparaat uit de winkel is wel dat het direct werkt en dat is bij zelfbouw vaak niet het geval!
Op een aantal pagina’s wil ik in de loop der tijd wat aandacht besteden aan al die dingen die ik heb gemaakt. Dat worden geen hoogdravende verhalen maar meer korte beschrijvingen. Het zal varieren van eenvoudige dingen als een verzwakker tot een ingewikkelde Vector Netwerk Analyser. En hieronder zijn de eerste resultaten al te vinden. Een klik op de pijl achter iedere korte beschrijving geeft toegang tot de volle beschrijving.
Mijn eerste kristalgestuurde 50 mW 7MHz zendertje rond twee TTL IC’s
Met een pas aangeschafte transceiver verbindingen in CW maken is best leuk, maar zelf een zendertje bouwen en proberen daarmee te werken is nog veel leuker. Moeilijk hoeft het niet te zijn. In Electron van februari 1983 besteedde PA0SE in zijn onovertroffen rubriek “Reflecties door PAoSE” enige aandacht aan enkele QRP zendertjes. QRP betekent: werken met laag zendvermogen. Voor CW is dat dan maximaal 5 Watt en voor SSB 10 Watt.
Buizendipper
Een citaat uit het boek “Ontvangers” van F.A.S. Sterrenburg: “Een dipper is een RF oscillator, afstembaar over een zo groot mogelijk bereik en redelijk nauwkeurig geijkt, met een indicatie van de RF spanning. Als de dipper gekoppeld wordt aan een afgestemde kring en dipper en kring op dezelfde frequentie afgestemd staan zal energie aan de dipper onttrokken worden en de RF spanning plotseling afnemen, ‘dippen’. Met een dipper is een groot aantal metingen te doen die op geen enkele andere wijze mogelijk zijn.”
FET dipper
Toen ik met het verhaaltje over de buizendipper bezig was vond ik nog een heel klein FET dippertje. Deze dipper bestaat uit een FET (Field Effect Transistor) met daaraan vast gemonteerd een zeer korte spoel. De afstemming van de kring gebeurt m.b.v. een dubbele varicap. Het geheel is op een klein stukje gaatjesprint gemonteerd. Het is met opzet heel klein gehouden om enerzijds hoog in frequentie te kunnen komen en anderzijds in kleine ruimten toch in de buurt van een afgestemde kring te kunnen komen.
Eenvoudige FET voltmeter
Het schema heb ik teruggevonden in het ARRL handboek van 1993, dus dat zal ook het jaar zijn waarin ik deze meter heb gemaakt (geen aantekeningen teruggevonden). In de ARRL handboeken stond jarenlang de klassieke buisvoltmeter beschreven. Met de komst van FET transistoren en later opamps met FET ingangen werd het mogelijk een heel simpele FET voltmeter te maken en die uit twee 9 V batterijen of een eenvoudige netvoeding te voeden.
Een ‘klassieke’ QRP transceiver
Al een tijdje liepen Jan, PA3EQP en ik rond met de gedachte iets te bouwen voor HF om regelmatig onderling CW QSO’s te kunnen maken. Zelf wilde ik ook een setje om gemakkelijk mee op vakantie te kunnen nemen. Op een gegeven moment diepte Jan een schoenendoos op die hij omschreef als een ‘wurmenbak‘, overhandigde die aan mij met de woorden: “Als jij deze afmaakt doe ik dat met die van mij ook“. De ‘wurmenbak‘ bleek een half afgebouwde QRP transceiver te bevatten die Jan gekregen had. De transceiver was volgens een schema uit het Nieuw-Zeelandse BRAEK-IN uit november 1980 van ZL2BCW.
Een RF-detector
Deze detector is onderdeel van een door PA0HVA, PA3ACJ en PA0PYL in Electron gepubliceerd ontwerp van een 180MHz zwaaigenerator. Die zwaaigenerator heb ik niet gebouwd, het leek me destijds voor mij een wat te hoog gegrepen project. In juni 1995 werd o.a. deze RF-detector beschreven en dat leek mij een leuk, eenvoudig na te bouwen geval.
Een dummy-load/verzwakker
Zodra je begint met het bouwen van een zender komen de vragen: wat is het spectrum van het uitgangssignaal en wat is het uitgangsvermogen? Een zender sluit je niet direct aan op een analyser of een golfmeter, het zal via een verzwakker moeten gaan. En dan is het prettig als je de functies van dummy-load (kunstmatige belasting) en verwakker kunt combineren. De zender wordt netjes belast met een impedantie van ongeveer 50 Ohm en de meetapparatuur krijgt een veilig laag signaalniveau aangeboden.
De LA8AK milliwattmeter
De eerste milliwatmeter die ik bouwde (er zouden later nog vele volgen) dateert uit 1983. Het is een ontwerp van Jan-Martin Noeding, LA8AK, de in 2005 overleden Noorse ‘veelbouwer’. Zijn ontwerp gaat uit van een 50-ohm belastingsweerstand, een enkelvoudige gelijkrichting en een opamp. Ter wille van driftcompensatie is ook in de inverterende ingang van de opamp een diode opgenomen.
Mijn eigen website
Mijn eigen website is hier te vinden.
